بررسی کیفی منابع آب سطحی و زیرزمینی منطقه ورزقان

محدوده مطالعاتی ورزقان در شمال غرب ایران، در استان آذربایجان شرقی و در 70 کیومتری شمال تبریز واقع شده است. وسعت محدوده مطالعاتی 500 کیلومترمربع بوده که در برگیرنده بخش های غربی حوضه آبریز رودخانه اهرچای می باشد. وجود منابع آب زیرزمینی ارزشمند در منطقه و نبود منابع آب سطحی کافی و مناسب، و تامین آب مورد نیاز بخش های مختلف از این منابع، موجب شده است تا ضرورت مطالعه منابع آب زیرزمینی منطقه مطالعاتی از نظر کیفی و کمی بیش از پیش اهمیت داشته باشد. با توجه به مطالب ذکر شده، هدف اصلی از این کار علمی و تحقیقی، مطالعات هیدروژئوشیمیایی و هیدروژئولوژیکی منابع آب زیرزمینی و کیفیت منابع آب سطحی منطقه ورزقان می باشد. به همین منظور، نمونه برداری از منابع آب منطقه مطالعاتی با پراکندگی مناسب انجام گرفت. به علاوه کلیه اطلاعات موجود در مورد هیدروژئولوژی، هیدروژئوشیمی، هیدرولوژی، زمین شناسی و هواشناسی منطقه نیز از منابع مربوطه جمع آوری گردیده و همراه با نتایج حاصله از آنالیز شیمیایی نمونه های آبی جمع آوری شده به منظور این مطالعه، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعات هیدرولوژیکی انجام شده، بر اساس آمار 10 ساله(دوره آماری 88- 78) از ایستگاه اهر- ورزقان، منطقه مطالعاتی با داشتن میانگین بارش سالانه 358 میلی متر و متوسط درجه حرارت سالانه 13 درجه سانتی گراد، جزء اقلیم های سرد نیمه خشک محسوب می شود. رودخانه اهرچای با امتداد غربی – شرقی، از ارتفاعات غربی منطقه منشا گرفته و با عبور ازبخش های میانی منطقه، منابع آب موجود را زهکشی می کند. بررسی های زمین شناسی در منطقه گویای این واقعیت است که، وجود و گسترش سیستم های درز و شکاف دار در سنگ های آذرین و در بخش هایی نیز سنگ های آهکی، در تغذیه منابع آب زیرزمینی منطقه بسیار حائز اهمیت می باشد. سازندهای آبرفتی موجود در منطقه که مربوط به رسوبات عهد حاضر می باشند نیز، بخش های اصلی حوضه آبریز رودخانه اهرچای را تشکیل می دهند. به منظور بررسی های هیدروژئوشیمیایی منابع آب منطقه ورزقان، نمونه برداری از این منابع در آبان 89 انجام گرفت. در مجموع تعداد 30 نمونه از منابع آب زیرزمینی و سطحی منطقه و با پراکندگی مناسب، جمع آوری و به منظورآنالیز شیمیایی به آزمایشگاه آبشناسی دانشگاه تبریز منتقل شد. لازم به ذکر است که تعداد 6 نمونه آبی نیز در خرداد ماه 90 به منظور بررسی هر چه بیشتر آنومالی های موجود در منابع آبی منطقه انجام گرفت. پارامترهای فیزیکی و شیمیایی از قبیل هدایت الکتریکی، اسیدیته، کل مواد جامد محلول، دما، و مقادیر غلظت یون های اصلی، عناصر جزئی، و یون های نیترات و فلوراید موجود در نمونه ها تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد تیپ های غالب منابع آبی منطقه ca-mg-hco3 ,ca-hco3 و ca-na-hco3 بوده و از نظر سختی نیز، اکثر نمونه ها دارای سختی متوسط به بالا می باشند. میزان شوری نمونه ها نیز در حد قابل قبولی بوده و تقریبا تمامی آب های منطقه به منظور مصارف کشاورزی و صنعتی خوب و مناسب می باشند.. هم چنین نتایج بدست آمده از آنالیز شیمیایی نمونه های آبی منطقه بیانگر این مطلب است که، وجود غلظت های بالایی از یون نیترات در منابع آبی، کیفیت این آب را به منظور مصارف آشامیدنی با مشکلاتی مواجه کرده است. به علاوه در بخش هایی از منطقه، وجود غلظت های بیش از حد مجاز یون فلوراید نیز، سلامتی اهالی منطقه را مورد تهدید قرار می دهد. غلظت عناصر جزئی نیز در منطقه پایین تر از حد استاندارد جهانی می باشد و در مورد آلودگی منابع آب زیرزمینی توسط عناصر سنگینی هم چون سرب، آرسنیک و مس، هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.